Stresle başa çıkmanın yolları nelerdir ?

Latince "estrictia" kelimesinden türeyen zorlanma, baskı, darlık anlamına gelen stres,vücudun fiziksel, zihinsel ve duygusal bir zorluğa tepki verme şeklidir. Bu zorluk sınav öncesinde yaşanılan bir gerginlikten sevilen birinin kaybında yaşanılan kedere kadar oldukça geniş bir yelpazede yer alabilir. Stres çoğunlukla zorlukla birlikte anıldığı için ve süregelmeye başladığında sağlığı olumsuz etkileyebileceği için kötü bir şöhrete sahiptir. Bu şöhretin aksine, küçük bir miktar stres yaşamda gereklidir. Çünkü stres varoluşun zorluğu ve belirsizliğe karşı cevap verme aracıdır. Tehlikeye karşı vücudun otomatik tepki sistemini harekete geçiren aktördür. Bu aktör yolda yürürken size aniden saldıran birine karşı hızlı bir şekilde tepki vermenizi sağlar. Benzer şekilde sonucunu umursamadığınız bir sınava dikkat kesilmemeniz daha olasıdır. Bunların yanı sıra aşırı ve kronik stres ise; kalp damar rahatsızlıkları, kronik ağrı, diyabet, kan basıncı sorunları, kan şekeri sorunları, depresyon, bağımlılık ve birçok diğer hastalıkla ilişkilidir.

Peki stresle birlikte nasıl yaşanabilir?

Yazının başında da belirtildiği üzere az miktarda stres gereklidir. Bununla birlikte yaşamda herkesin zorlandığı belirli kırılma anları olabilir. Yoğun stresle birlikte gergin hissediyorsanız bu sizin “yanlış/sorunlu” olduğunuz anlamına gelmez. İşinizi kaybettiyseniz, sınıfta kaldıysanız, sevdiğiniz birisi öldüyse yoğun bir şekilde endişeli hissetmeniz olağandır. Bu durum yaşamınızı önemli oranda kısıtlamaya başladıysa belirli noktalara eğilmek ve sıkıntıyı hafifletmek mümkündür.

Öncelikle temel ihtiyaçların (beslenme, uyku, spor vb) düzenli sağlanıp sağlanmadığı incelemek önemlidir. Bedensel ve ruhsal sağlık birbirinden ayrılmayan bir bütündür. Fiziksel bir rahatsızlık olup olmadığı kontrol edilebilir. Fiziksel bir sağlık sorunu yaşamıyorsanız ve stresle birlikte bedensel gerginlik yaşıyorsanız; nefes ve gevşeme egzersizleri, meditasyon ve yogadan destek alabilirsiniz.

Genellikle ertelemek, olumsuz baş etmek yöntemleri kullanmak (alkol, sigara gibi), izole olmak stresi artıran faktörlerdir. Ertelemek yerine küçük adımlar atarak bir işe başlamak, zaman yönetimi edinmek, insanlara “hayır” diyebilmek bunları yaparken de dinlenme ve eğlenme ihtiyacını da önemsemek stres yönetiminde işlevsel olabilir. Benzer şekilde yaşanılan duyguyu düzenleyebilmek için sağlıksız alışkanlıklar yerine daha sağlıklı yollar bulmak stres yönetiminde faydalı olabilir. Mesela duygularınızı günlüğe aktarmak, şiir yazmak veya bu duygularla ilgili sanatsal faaliyetlerde bulunmak (dans, resim yapmak) size destek olabilir. Ayrıca size destek olabilecek ve ihtiyacınız olan yakınlığı sağlayabilecek kişilerle konuşabilmek yaşadığınız sıkıntının hafiflemesine yardımcı olabilir. Çevrenizde size iyi gelebilecek bir sosyal destek sisteminizin bulunması oldukça önemli bir kaynaktır.

Size sıkıntı veren stresi keşfetmek ve çözüm bulmak istiyorsanız şu soruları cevaplayabilirsiniz:

- Stres yaratan durumlar ve sıkıntınız nedir?
(Mesela ders çalışmamak-durum/ sınavı geçememek-sıkıntı)
- Bahsettiğiniz sıkıntı kontrolünüzde olan bir durum mu?
(Mesela bu durum eğer ki sevdiğiniz birinin yaşam süresi ile ilgiliyse belki bu süreci iyileştirmek için destek olabilirsiniz ama kişinin ömrünü kontrol edemezseniz. Kontrolünüzün olmadığı durumlarda kabulü öğrenmek ve beklentileri değiştirmek önemlidir. Eğer kabulü çalışamıyorsanız psikolojik destek almak faydalı olabilir.)
- Bu sıkıntı ile birlikte hangi duygu, düşünce ve davranışları sergiliyorsunuz?

Size sıkıntı veren stresi keşfetmek ve çözüm bulmak istiyorsanız şu soruları cevaplayabilirsiniz:

- Sizin bu stresi devam ettirmedeki rolünüz nedir?
- Neyi (davranış, düşünce) değiştirseniz bu stres azalır?
- Daha önce böyle bir süreçte işinize yarayan ne yapmıştınız?
- Bu sorunu yaşayan herkes aynı stresi mi yaşıyor?
- Sorunu sizden daha iyi yönettiğini düşündüğünüz kişiler sizden farklı olarak nasıl düşünüyor, davranıyorlar? Siz onlardan kendiniz için neyi ödünç alabilir, öğrenebilirsiniz?