Dünyada her gün 1,6 milyar fincan kahve, bunun iki katı kadar da çay içiliyor. Belli ki insanlar bu içeceklerin tadını seviyor, ayrıca kafeinin uyarıcı etkisi de biliniyor. Fakat günde 6-8 bardak su içmemiz gerektiği tavsiye edilirken, vücutta su kaybına yol açtığı için içtiğimiz çay ve kahvenin buna dahil edilemeyeceği özellikle vurgulanır.
Peki, bu iddianın bilimsel bir dayanağı var mı? Çay ve kahvede birçok madde bulunmakla birlikte araştırmacıların üzerinde durduğu şey kafeindir. Fakat bu konuda o kadar az araştırma var ki, en sık dillendirilenlerden biri 1928’de üç kişi ile yapılmıştır. Bu üç erkek denek iki kış boyunca gözlem altında tutulmuş.
Bazı günler dört fincan kahve içmeleri istenmiş; bazı günler sadece çay içmişler; bazı günlerse bunların hiçbirini içmeyip kafeinli su içmişler. Bu süre boyunca idrar miktarları düzenli olarak ölçülmüş. Araştırmayı yürüten ekip şu sonuca varmış: İki ay boyunca çay ve kahveden uzak durup kafeinli su içtiklerinde deneklerin idrar miktarı yüzde 50 artış gösteriyor; fakat yeniden düzenli kahve içmeye başladıklarında kahvenin idrar söktürücü etkisi normale dönüyor.
Aşırı miktarda kafeinin böbreklere kan akışını hızlandırdığı ve sodyum emilimini sınırladığı biliniyor. Vücutta emilmeyen sodyum ile baş edebilmek için daha fazla idrar üretiliyor. Kafeinin idrar söktürücü özelliği buradan kaynaklanıyor olabilir. Fakat bu konuda kesin sonuca varılmış değil. Ancak daha normal miktarda kafeinin idrar söktürücü etkisi üzerine yapılan araştırmalarda arada bu kadar net bir bağlantı görmek zorlaşıyor. Connecticut Üniversitesi’nden Lawrance Armstrong, daha önce yapılmış 10 araştırma üzerinde yaptığı çalışmada, kafeinin hafif bir idrar söktürücü özelliğe sahip olduğu sonucuna vardı.
Yapılan 15 kıyaslamanın 12’sinde kişilerin içtiği suya kafein eklenmiş olup olmamasından bağımsız olarak aynı miktarda idrar ürettiği görüldü. O halde neden birçok insan çay ya da kahve içtiğinde daha fazla tuvalete gittiğini düşünüyor? Yapılan deneylerde deneklere evde içilen normal çay veya kahve değil, kafein eklenmiş su içiriliyor. Bu durumda çay ve kahvede fark yaratan şeyin birkaç etken maddenin bileşimi olup olmadığı sorusu gündeme geliyor.
Bir araştırmada 12 saat boyunca çay ve kahveden başka bir şey içmeyen deneklerin bu süre boyunca sadece kaynamış su içen kişilere kıyasla idrar miktarında bir değişiklik kaydedilmedi. Başka bir araştırmada ise daha önce kafein almamış kişilere kafein verildiğinde idrar miktarlarında yüzde 41 oranında bir artışın yanı sıra vücuttan sodyum ve potasyum atımının da arttığı görülmüştü. Fakat bu deney, kahve içmeye alışkın insanlarda nasıl bir sonuç elde edileceğine dair bir fikir vermiyor. Yine bir başka deneyde, su ya da kahve içmenin vücuttaki su seviyesi bakımından fark yaratmadığı görüldü.
İngiltere’deki Birmingham Üniversitesi’nden Sophie Killer’in bu yıl yaptığı yeni bir araştırmada ise sadece idrar miktarı değil, böbrek fonksiyonları ve vücuttaki su miktarı da ölçüldü. Deneklere normal günlük kahve miktarından çok daha fazla olacak şekilde günde dört fincan kahve içirildi. Bu insanların vücudundaki su miktarının gün boyunca sadece su içenlerle aynı seviyede olduğu görüldü.
Kahve içtiğimizde daha sık tuvalete gittiğimizi düşünüyor ve bu kıyaslamayı aynı miktarda su içtiğimiz bir dönemle değil de fazla sıvı almadığımız bir dönemle yapıyorsak hatalı sonuca varırız. Yani kahve ya da çay yerine aynı miktarda içtiğimiz suyun da büyük ihtimalle aynı etkiyi göstereceğini söyleyebiliriz.
