Söyleşi: Özlem Deniz Öztürk
Uluslararası İlişkiler Araştırmacısı Oğuz Taner Hacıfazlıoğlu, İsrail ve Gazze'deki silahlı gruplar arasındaki Şok'a değerlendirdi. "İsrail ve Hamas arasındaki gerilim, küresel ve bölgesel güçlerin savaşına dönüşmektedir" diyen Hacıfazlıoğlu, "Böyle bir durumda, savaşın daha uzun sürme ve genişleme ihtimali var" diye konuştu.
> İsrail- Filistin arasındaki gerginliğin başlangıcı nedir? Bugün yeniden alevlenmesinin nedenleri nelerdir? 6 Ekim'de meydana gelmesi planlı mı?
14 Mayıs 1948 tarihinde, İsrail devleti kuruldu. Bu tarihten itibaren, İsrail Filistin gerginliği başladı. 1948'de Arap-İsrail Savaşı, 1967'de Altı Gün Savaşı, 1973'de Yom Kippur Savaşı meydana geldi. Aksa Tufanı harekatının, 6 Ekim 1973 tarihinde başlayan Arap-İsrail savaşlarıyla aynı gün başlaması planlı bir savaş olduğunu göstermektedir. Aynı bir Yom Kippur günü başlayan ve Ramazan Savaşı olarak anlatılan, Ekim Savaşı diye de bilinen 6 Ekim 1973 tarihinde başlayan Yom Kippur Savaşıyla aynı özelliğe sahiptir. Yom Kippur Savaşı sonrası Enver Sedat, 1967’de İsrail’in işgal ettiği Sina Yarımadası ve diğer Mısır topraklarını İsrail’den geri almıştı. Aksa Tufanı da Hamas'a birçok yarar sağlayabilir. Burada Hamas’ın amacı, 1973 yılında Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat’ın yaptığı yıllardır sürdürülen İsrail’in işgali altındaki Filistin topraklarını kurtarmaktır.
> Hamas’ın İsrail topraklarına düzenlediği saldırılar sizce biliniyor muydu? ABD ve İngiltere'nin İsrail'e yardımlarında çıkarları neler?
Hamas’ın, İsrail’e düzenleyeceği saldırılar daha önceden bilinmiyordu. Çünkü, Hamas’ın İsrail topraklarına düzenlediği saldırıların İran’da ve Suriye’de planlandığına dair iddialar var. Bu sebepledir ki İsrail’in istihbarat servisi olan MOSSAD’ın bu saldırılardan daha önce haberi olmadı. Bununla beraber, ABD ve Birleşik Krallığın gönderdiği yardımlar iki ülkenin de Ortadoğu ve Akdeniz Bölgelerinde siyasi, ekonomik ve askeri alanlardaki ulusal çıkarlarını korumak istemelerinden kaynaklanmaktadır. Siyasi olarak, İsrail ile güçlü diplomatik ilişkileri bulunmaktadır. Ekonomik olarak, bölgedeki enerji kaynaklarını işleyerek AB ülkelerine İsrail üzerinden ihraç etmek istemektedirler. Askeri olarak, bu bölgedeki varlıklarını İsrail üzerinden güçlendirmek ve bölgeyi kontrol etmek istemektedirler. ABD ve İngiltere İsrail üzerinden Ortadoğu ve Akdeniz Bölgelerini kontrol etmektedir. Bu yüzden, İsrail ve Filistin arasındaki sorun küresel bir sorun olarak değerlendirilmelidir.
>Savaş yayılıyor mu? Ülkeler olarak ABD’nin tutumunu değerlendirmenizi isteyeceğim sizden? Savaş süresinde Sizce yaklaşım olarak hangi ülkeler olumlu yaklaştı? Olayın uluslararası politik değişikler olabilir mi? neler? kimler?
Uluslararası ilişkilerde bu tür savaşlar Proxy war (vekalet savaşı) olarak isimlendirilir. Çünkü, Hamas’ın İran ve Suriye’den ekonomik ve askeri konularda destek aldığına yönelik iddialar var. İsrail’i de ABD, AB ülkeleri ve Birleşik Krallık destekliyor. Bu durum, savaşın yayılma ihtimalini güçlendiriyor. Çünkü, ABD ve Birleşik Krallık bölgeye askeri müdahalede bulunabilir. İran’ın da bölgeye askeri müdahalede bulunması ihtimali savaşın yayılması sebep olabilir. Türkiye bu savaşın diplomasiyle bitirilmesini istiyor. Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan bu amaçla Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamed Al Sani, Lübnan Başbakanı Necip Mikati ve Malezya Başbakanı Enver İbrahim ile Rusya Federasyonu Başkanı Sayın Putin ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ile telefonda görüştü. "Bu görüşmeleri Körfez ülkeleri dahil genişleterek, geliştirerek devam ettireceğiz" diye konuştu. Görüldüğü üzere, Türkiye bu savaşın, sivil ölümlerin bitmesi için diplomasiyle bitirilmesi için çaba harcamaktadır. Uluslararası Politika alanında, İsrail ve Filistin’in destekleyen ülkeler belirginleşecektir.
> Putin'in açıklamalarını nasıl yorumluyorsunuz?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bu savaşta İsrail’in politikasını sert bir dille eleştirmektedir. ABD’nin ve AB ülkelerinin Filistin’in ulusal çıkarlarını da dikkate alan bir siyaset izlemeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Putin, kara operasyonlarının ciddi sonuçlar doğuracağını açıklamaktadır. Bu operasyonların, sivil ölümlerini arttıracağını ve kabul edilemez olduğunu belirtmektedir. Kara operasyonlarında, İsrail’in sivil hedeflere yönelik saldırılar da gerçekleştirdiği bilinmektedir. Bunun karşılığında, Hamas da bu saldırılara misilleme yapacaktır. Bu durum İsrail ve Filistin’de sivil kayıplarını da arttıracaktır. Sorunun, BM nezdinde her iki devletin de ulusal çıkarları dikkate alınarak çözülmesi ve savaşın bitirilmesi en doğru yöntem olacaktır. Rusya, bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasını desteklemektedir. Siyasi olarak, Filistin devletiyle güçlü diplomatik ilişkiler kurulması yönünde bir siyasa izlemektedir. Ekonomik olarak, Ortadoğu ve Akdeniz Bölgelerinde bulunan petrol ve doğal gaz kaynaklarının kontrolünü sağlamak için gayret göstermektedir. Askeri olarak, İsrail’in bu bölgelerdeki nüfuzunun kırılmasını kendi ulusal çıkarlarına fayda sağlayacağını düşünmektedir.
> İsrail hedefi nedir? Ne zaman duracak? Netanyahu'nun "Orta Doğu değişecek" ifadesini nasıl değerlendiriyorsunuz? İran bu savaşın neresinde?
İsrail’in hedefi, son 50 yılın en büyük savaşını kaybetmemektir. Bu sebepledir ki, seferberlik ilan etti. İsrail ve Hamas arasındaki gerilim, küresel ve bölgesel güçlerin savaşına dönüşmektedir. Böyle bir durumda, savaşın daha uzun sürme ve genişleme ihtimali de var. Eğer sorun, BM gözetiminde diplomasiyle çözülürse savaş biter. Orta Doğu değişecek cümlesinin anlamı, İsrail’in Lübnan’a karşı bir savaş başlatması olarak değerlendirilebilir. Çünkü, bölgedeki terör örgütü Hizbullah’ı da kendisi için bir tehdit olarak görüyor. Bununla beraber, Hamas’ın İran’dan ekonomik ve askeri konularda destek aldığına yönelik iddialar var. İran’ın da bölgeye askeri müdahalede bulunması ihtimali savaşta kayıpların artmasına sebep olabilir.
>ABD’nin İran'ı savaşa sokmak ve böylece İran'a müdahalede bulunmak gibi bir planı olabilir mi?
ABD’nin, bölgedeki en önemli müttefiki İsrail’in önündeki en büyük engel İran’dır. Hamas’ın, İran’ın da bölgedeki siyasi, ekonomik, askeri çıkarlarını korumak için bölgeye askeri müdahalede bulunması ihtimali var. ABD, bu ihtimali de göz ardı etmediği için bölgeye yardım gönderdi. ABD, bölgede siyasi, ekonomik, askeri alanlardaki ulusal çıkarlarını korumak amacıyla İran’a karşı bölgede bulunuyor.
>Teşekkür ediyoruz. Son soru. Sizce savaş ne kadar sürer ya da sürecek? Hangi aktörler ilerleyen aşamalarda savaşa dahil olabilir?
İsrail ve Hamas arasındaki gerilim, küresel ve bölgesel güçlerin savaşına dönüşmektedir. Böyle bir durumda, savaşın daha uzun sürme ve genişleme ihtimali var. Eğer BM gözetiminde, sorun diplomasiyle çözülürse savaş biter. Bölgedeki savaşa ABD, Birleşik Krallık, Rusya, İran, Mısır Suriye dahil olabilir. Türkiye, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamalarından da anlaşılacağı üzere bu savaşın diplomasiyle bitirilmesini istemektedir.
